28 lutego 2019 roku odbył się 1. Ponadnarodowy Dialog Obywatelski pomiędzy Polską i Szwecją zorganizowany przez Punkt Informacji Europejskiej Europe Direct – Gdańsk, Punkt Informacji Europejskiej Europe Direct – Karlskrona oraz Komisję Europejską. Gospodarzem miejsca wydarzenia była Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu im. Eugeniusza Kwiatkowskiego w Gdyni. W spotkaniu wzięło udział 139 uczestników – 50 ze Szwecji oraz 89 z Polski.
Spotkanie, które rozpoczęło się o godz. 10:30 otworzył kierownik Punktu Informacji Europejskiej Europe Direct – Gdańsk – Jarosław Sikorski, a następnie rektor WSAiB – Tomasz Białas powitał w murach uczelni przybyłych gości, w tym m.in. Agnieszkę Kapała – Sokalską – wicemarszałkinię Województwa Pomorskiego oraz Magdalenę Pramfelt – Honorową Konsul Generalną Królestwa Szwecji.
Pierwszym punktem Dialogu było przedstawienie wizji Unii Europejskiej z punktu widzenia obywateli polskich i szwedzkich. Ogólny zarys nastrojów społecznych dot. UE w obu krajach zaprezentowali vice-szefowie Przedstawicielstw Komisji Europejskiej w Polsce i Szwecji: Witold Naturski i Annika Korzinek. Omówili także sytuację bieżącą Wspólnoty oraz wyzwania przed którymi aktualnie stoją kraje członkowskie. Podczas debaty nie zabrakło nawiązań do wspólnych wartości leżących u podstaw UE oraz stałej potrzebie konsultowania wizji rozwoju z obywatelami.
Następnym punktem spotkania było zaprezentowanie idei pilotażowego projektu ponadnarodowych Dialogów Obywatelskich w kontekście zbliżających się wyborów do Parlamentu Europejskiego przez Magdalenę Pokojską – przedstawicielkę Dyrekcji Generalnej ds. Komunikacji Społecznej Komisji Europejskiej. Po tej części nastąpiła seria pytań uczestników Dialogu do ekspertów reprezentujących Komisję Europejską. Wśród zadanych pytań poruszono m.in. kwestie stagnacji w polsko-szwedzkim projekcie Partnerstwa Wschodniego, którego 10. rocznicę utworzenia obchodzimy w tym roku, sytuacji obywateli UE zamieszkujących i pracujących w Wielkiej Brytanii w kontekście Brexitu, a także sprawy ważne dla krajów regionu Morza Bałtyckiego, czyli Gazociąg Północny Nord Stream 2. Uczestnicy spotkania byli też zainteresowani działaniami Komisji Europejskiej w zakresie ochrony praworządności w Polsce i trwającego od wielu miesięcy sporu na linii Warszawa – Bruksela.
Po krótkiej przerwie prof. Sylwia Mrozowska z Instytutu Politologii Uniwersytetu Gdańskiego wygłosiła wykład nt. historii integracji: Unia Europejska 2019: od Traktatów Rzymskich do dnia dzisiejszego. Podczas wykładu poruszono kwestie związane z podejściem do demokracji, procedurami demokratycznymi, włączaniem Europejczyków do procesu integracji, odpowiedzialnością za nią, pracą na jej rzecz, które doprowadziły do rozwoju „społecznego deficytu demokracji” w Unii Europejskiej. Wśród rozwiązań problemów przed którymi obecnie staje Unia Europejska zaprezentowano działania angażujące obywateli do wyrażania własnego zdania na temat kierunku jej rozwoju: horyzontalny dialog obywatelski, wertykalny dialog obywatelski, konsultacje Komisji Europejskiej, europejską inicjatywę obywatelską, Agorę, debatę o Europie, w ramach której realizowano projekty w wymiarze międzyinstytucjonalnym, politycznym i medialnym takie jak „Europa dla obywateli”, czy działania w ramach e-uczestnictwa. Profesor Mrozowska zwróciła także uwagę na ostatnie badanie Eurobarometru, opublikowane na rok przed wyborami europejskimi w maju 2019 r., wskazujące na stały wzrost poparcia obywateli dla Unii Europejskiej. Ponad dwie trzecie respondentów (67%) jest przekonanych, że ich kraj czerpie korzyści z członkostwa w UE. Jest to najwyższy wynik od 1983 r., kiedy rozpoczęto badanie. Również po raz pierwszy większość respondentów (48%) uważa, że ich głos liczy się w UE. Konkluzją wykładu był cytat Dyrektora Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce, Marka Prawdy: „Unia legitymizuje się, kiedy jest blisko człowieka”.
W drugiej części 1. Ponadnarodowego Dialogu Obywatelskiego pomiędzy Polską i Szwecją uczestnicy zostali podzieleni na 4 grupy dyskusyjne, podczas których mieli możliwość zabrania głosu i wyrażenia swojej opinii w sprawach ważnych dla przyszłości Unii Europejskiej:
Grupa 1: Unia Europejska – wspólnota wartości Grupa
2: Bezpieczeństwo w Unii Europejskiej Grupa
3: Kompetencje Unii Europejskiej a sprawy zagraniczne, polityka społeczna i polityka fiskalna Grupa
4: Wyzwania Unii Europejskiej – federalizacja czy centralizacja?
Pierwszy panel dyskusyjny pt. „Unia Europejska – wspólnota wartości” poprowadził Dominik Łazarz, wicedyrektor Centrum Dokumentacji Europejskiej w Rzeszowie, ekspert Punktu Informacji Europejskiej Europe Direct – Rzeszów oraz wieloletni pracownik Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie. W pierwszej części panelu prowadzący przedstawił ojców założycieli UE w kontekście historycznym, odnosząc to zagadnienie do podstaw integracji europejskiej, jaką jest i było zapewnienie pokoju w Europie. Zanalizowano m.in. art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej oraz motto UE „Zjednoczona w różnorodności”. Pierwsza część odnosiła się zasadniczo do wartości UE jakimi jest: godność człowieka, wolność, demokracja, równość, praworządność oraz prawa człowieka. W drugiej części nastąpiła ożywiona dyskusja z uczestnikami panelu. Pytania do eksperta dotyczyły m. in. kwestii traktowania wartości UE przez wszystkie państwa UE, poruszono również problematykę związaną z procedurą praworządności wobec Polski tj. uruchomionym po raz pierwszy w historii UE artykułem 7. Traktatu o Unii Europejskiej. Uczestnicy panelu również zainteresowani byli kwestią m.in. Schengen, Brexitu, polityki imigracyjnej UE oraz łamania praw podstawowych w niektórych krajach Wspólnoty. Panel zakończyła konkluzja, że wartości UE są uniwersalne w dzisiejszym świecie i pożądane przez wolne i demokratyczne państwa.
Drugi panel dyskusyjny pt. „Bezpieczeństwo w Unii Europejskiej” poprowadziła Sylwia Mrozowska z Instytutu Politologii Uniwersytetu Gdańskiego. Uczestnicy panelu zostali podzieleni na 5 podgrup dyskusyjnych (polsko-szwedzkich) według kryterium poziomu bezpieczeństwa. W ten sposób powstały następujące grupy:
- Bezpieczeństwo militarne
- Bezpieczeństwo ekonomiczne
- Bezpieczeństwo społeczne
- Bezpieczeństwo energetyczne
- Bezpieczeństwo ekologiczne
Celem pracy grupowej było wypracowanie odpowiedzi na następujące pytania:
Co dla grupy oznacza pojęcie bezpieczeństwa militarnego / ekonomicznego / społecznego / energetycznego / ekologicznego;
Jaki poziom bezpieczeństwa obecnie występuję w Unii Europejskiej;
Jeśli grupa twierdzi, że poziom bezpieczeństwa jest zadowalający to co należy zrobić aby zachować status quo?
Jeśli nie jest zadowalający to jakie pomysły, procedury, idee, rozwiązania należy wprowadzić aby ten stan osiągnąć?
Konkluzje w zakresie bezpieczeństwa militarnego: zwiększenie liczebności armii polskiej i szwedzkiej, stworzenie jednej wspólnej armii pod flagą Unii Europejskiej.
Konkluzje w zakresie bezpieczeństwa ekonomicznego: zagwarantowanie zrównoważonej gospodarki (import/eksport), wprowadzenie polityki oszczędności, wypracowanie mechanizmów przygotowujących do kolejnego kryzysu ekonomicznego.
Konkluzje w zakresie bezpieczeństwa społecznego: zwiększenie poziomu zamożności gospodarstw domowych, poprawa opieki zdrowotnej, zwiększenie bezpieczeństwa dla obcokrajowców zamieszkujących Polskę, złagodzenie podejścia polskich władz do imigrantów, podwyższenie jakości życia, zaostrzenie kar np. za gwałt w szwedzkim systemie karnym.
Konkluzje w zakresie bezpieczeństwa energetycznego: niezależność energetyczna Unii Europejskiej, zintegrowanie, dzielenie się i uproszczona sprzedaż energii pomiędzy krajami członkowskimi, uniezależnienie sektora energetycznego od węgla na rzecz odnawialnych źródeł energii, myślenie o przyszłości w kontekście ograniczonych zasobów naturalnych, podejmowanie ujednoliconych, wspólnych działań UE w zakresie ochrony środowiska, edukacja decydentów nt. bezpieczeństwa ekologicznego, zwiększenie wydajności energetycznej, zmiana sposobu myślenia: działania w zakresie ochrony środowiska można zacząć od siebie samego.
Trzeci panel dyskusyjny pt. „Kompetencje Unii Europejskiej a sprawy zagraniczne, polityka społeczna i polityka fiskalna” poprowadził Jan Truszczyński, specjalista ds. integracji europejskiej w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, zastępca ambasadora Przedstawicielstwa Polski przy Wspólnotach Europejskich, Stały Przedstawiciel Polski przy UE, doradca prezydenta ds. UE, główny negocjator członkostwa Polski w UE oraz dyrektor generalny DG Edukacja i Kultura. W pierwszej części panelu prowadzący przedstawił zasady funkcjonowania polityki zagranicznej, socjalnej i fiskalnej w Unii Europejskiej. Podczas dyskusji zastanawiano się, który model podejmowania decyzji w powyższych kwestiach jest skuteczniejszy: głosowanie jednomyślne czy głosowanie większością kwalifikowalną. Wśród argumentów „za” większością kwalifikowalną było m.in.: głębsza integracja, która pozwoli stać się silnym graczem na arenie międzynarodowym. Będąc monolitem w kwestiach zagranicznych Unia Europejska będzie miała więcej narzędzi do utrzymania pokoju wewnątrz kontynentu europejskiego. Uczestnicy spotkania uznali, ze głosowanie większościowe to gra interesów państw UE, gdzie dane państwo szuka sojuszników w sprawach istotnych i albo mieści się w pakiecie większościowym albo tworzy mniejszość blokującą. Natomiast wśród głosów przeciwnych pojawiały się argumenty o utracie suwerenności narodowej. Ponadto podjęto także temat braku ujednoliconego systemu podatkowego w UE, co skutkuje 28 różnymi systemami podatkowymi i generuje szereg problemów dla przedsiębiorców. Uczestnicy jasno opowiedzieli się za jednomyślnym podejmowaniem decyzji ws. zagranicznych np. dotyczących nakładania sankcji gospodarczych. Większość państw UE nie może, wg uczestników spotkania, zmuszać pozostałych do wspólnej polityki zagranicznej, gdyż każde państwo ma diametralnie różne stosunki dyplomatyczne. Zwrócono uwagę na system unikania podwójnego opodatkowania, co jest ogromną korzyścią dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w UE. Uczestnicy panelu dyskusyjnego podnieśli także temat podatku cyfrowego od gigantów oferujących swoje usługi na terenie UE np. Google. Istotny wpływ na określenie kierunku rozwoju Unii Europejskiej będą mieli obywatele, którzy wezmą udział w tegorocznych wyborach europejskich do Parlamentu Europejskiego. Przy tej okazji podniesiono problem frekwencji wyborczej, gdzie zastanawiano się dlaczego frekwencja w Szwecji wynosi ponad 50%, a w Polsce tylko niecałe 25%. Konkluzja spotkania było stwierdzenie, ze czeka nas w Unii Europejskiej stagnacja, ponieważ procesy obecnie zachodzące nie mają ani pozytywnego ani negatywnego skutku. Dyskusję zamknięto pytaniem: Czy chcemy więcej Europy i głosowania większością kwalifikowaną czy mniej Europy i głosowania jednomyślnego? W każdym przypadku najbardziej istotny jest dialog z obywatelami.
Czwarty panel dyskusyjny pt. „Wyzwania Unii Europejskiej – federalizacja czy centralizacja?” poprowadził Rafał Kuligowski, ekspert Team Europe, adiunkt w Katedrze Administracji i Socjologii Akademii Pomorskiej w Słupsku. Na wstępie doprecyzowano, że temat panelu sprowadza się właściwie do pytania o poziom integracji, ponieważ federalizacja czy centralizacja to rożny wymiar integracji, i co za tym idzie zintegrowany porządek prawny w węższym (federalizacja) lub szerszym (centralizacja) zakresie. Grupa podzieliła się na zwolenników centralizacji i zwolenników federalizacji, którzy następnie przygotowali argumenty na rzecz wybranej opcji.
Argumenty za centralizacją:
– władze niższego szczebla mają mniejszą moc decyzyjną;
– niższe koszty tranzytu, zrównoważony rozwój strukturalny;
– jeden głos jest silniejszy niż głos wielu pojedynczych jednostek;
– scentralizowana armia;
– skuteczniejsza negocjacja umów międzynarodowych.
Argumenty za federalizacja:
– jedyna realna możliwość integracji;
– większa swoboda różnorodności jako że różnice kulturowe są nie do pogodzenia;
– istniejące dobre wzorce państw federacyjnych;
– uwzględnia centralizacje jeżeli chodzi o jednolity rynek;
– pozwala zachować tożsamość państw;
– pozwala stosować zasadę subsydiarności.